قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس قدیمی ترین کلیسای ارامنه ایران است. این کلیسا بر مزار تاتائوس حواری حضرت مسیح (ع) احداث شده است و به عنوان اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت شناخته می شود.
تاریخچه قره کلیسا
قره کلیسا، مزار تادئوس مقدس یکی از حواریون عیسی مسیح است. به استناد منابع تاریخی بخشی از ارمنیان پیرو دین زرتشت بوده‌اند و بخشی نیز آئین مهرپرستی داشته‌اند. برای نخستین بار در سال ۴۳ میلادی دو نفر از حواریون به نام‌های تادئوس قدیس و بارتلمئوس قدیس از شمال بین‌النهرین گذشته و برای رساندن پیام مسیح وارد این مناطق می‌شوند.
تادئوس مقدس در سال ۶۶ میلادی بخاطر بشارت مسیحیت به قتل رسید. گفتنی است ارامنه هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل تادئوس مقدس و پیروان مسیحی اوست در قره کلیسا مراسم خاصی برپا می دارند. این مراسم در چهارم مرداد ماه هرسال برابر با ۲۶ ژوئن میلادی با حضور ارمینان و تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران برگزار می شود.
موقعیت و معماری قره کلیسا
موقعیت جغرافیایی کلیسا طوری است که اطراف آن را از هر طرف کوه در بر گرفته است و در کنار کلیسا رودخانه ای جاری است. دیوارهای کلیسا قطور است و با درهای کوچکی پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق های متعددی برای اقامت خلیفه، راهبان، روغن گیر، آسیاب، آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، انبار علوفه حیوانات و … به چشم می خورد که باعث می شد در مواقع لزوم بتوانند از کلیسا در مقابل متجاوزین حفاظت کنند. قسمت خارجی بنا هم دارای طرح های معماری جالبی از نقش‌های گل و بوته و تصاویر انسان است و روی سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوی به زبان ارمنی دیده می‌شود.
تکنیک و حجم پردازی در بنای قره کلیسا در نوبه خود، از کم نظیرترین پرداخت‌های هنرهای تجسمی است. با توجه به ویژگی های معماری در این بنای تار یخی، وجود دیوارهای دفاعی پیرامون کلیسا و وردی اصلی آن، این بنا حکم قلعه نیز دارد. در چهار جهت قلعه پنج برج دیده بانی به شکل یک قوس قرار گرفته است.
نامگذاری قره کلیسا
این کلیسا در زبان ارمنی سورپ تادئوسی وانک به لاتین (Surb Tadeosi vank) یعنی کلیسای مقدس تادئوس نامیده می‌شد.
برخی بر این پندارند که قره در زبان آذری به معنای سیاه است و به این دلیل روی کلیسا نامگذاری شده که در گذشته در بنای این کلیسا از سنگ های سیاه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازی این بنا، سنگ های سفید جایگزین سنگ های قدیمی شده اند.
دسترسی محلی قره کلیسا
این کلیسا در جنوب ماکو و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده‌است.
