باغ ارم یک باغ ایرانی تاریخی در شهر شیراز است و شامل چند بنای تاریخی و باغ گیاه‌شناسی می‌شود. مساحت آن 110هزار و 380 مترمربع و زیربنای آن 1869 مترمربع است.
تاریخچه باغ ارم
پیشینه‌ی باغ ارم به درستی مشخص نیست و هنوز معلوم نیست این باغ دقیقاً چه زمانی و توسط چه کسی ساخته شده است، اما در سفرنامه‌های مربوط به قرن‌های ۱۰ و ۱۱ هجری از این باغ نام برده شده و می‌دانیم که باغ ارم حداقل در دوران سلجوقیان و آل اینجو هم وجود داشته است. بنابراین بیشینه‌ی باغ را می‌توان حداقل به سده‌ی ۶ هجری نسبت داد. مانند دیگر اماکن تاریخی که در شهر شیراز قرار دارند، باغ ارم هم در دوران کریم خان زند به اوج شکوفایی خود رسید و کریم خان در بهسازی آن نقش بسیار مهمی داشت.
در زمان قاجاریه این باغ به مدت 75 سال به دست سران ایل قشقایی افتاد. در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد اما در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی خان نصیرالملک پی‌ریزی شد که این عمارت تاکنون پابرجاست. بنا و سردر باغ از دوره قاجاریه به جای مانده است.
معماری عمارت باغ ارم
عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب می‌شود. این عمارت، از سه طبقه، با تزئینات فراوان تشکیل شده‌است. اتاق‌های طبقه زیرین که تقریباً زیرزمین هستند، محلی است برای استراحت در روزهای گرم تابستان. تزئینات این اتاق‌ها، کاشی‌کاری‌های رنگین است. دو طبقه بالایی دارای ستون‌هایی است که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند.
در پیشانی بنا، دو نیم‌دایره در دو طرف، و یک تابلو بزرگ در وسط قرار گرفته که از ۳ هلال روی هم تشکیل شده‌است. این تابلو، تصاویری از شاهنامهٔ فردوسی و نبرد شاهان قاجار را نشان می‌دهد.
پوشش گیاهی باغ ارم
در این باغ وسیع سرو نازهای بلند و زیبائی وجود دارد که سال های زیادی بر آنها گذشته و موجب شهرت باغ شده است. اصولاً باغ های شیراز بخاطر داشتن درختان سرو ناز شهرت داشته است. بلند ترین سرو ناز این باغ قریب سی و پنج متر بلندی آنست.
انواع درختان باغ ارم را می توان به دو دسته درختان زینتی و درختان میوه دار تقسیم کرد :
1. درختان زینتی باغ عبارتند از: سرو ناز، کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، زبان گنجشک، بید مشک، سپیدار و اوکالیپتوس .
2. درختان میوه دار باغ عبارتند از: انار، ازگیل، نارنج، خرمالو، گردو، زرد آلو، بادام، سیب، به و گلابی.
محصول اصلی درختان میوه دار باغ در درجه اول انار و در درجه دوم مرکبات است.
این باغ امروزه علاوه بر سروهای زیبا به داشتن انواع گل نیز شهرت دارد. در دو دهه اخیر گل های بسیاری از هر نوع در آن پرورش داده شده است و مخصوصاً گل های رز گوناگون آن دیدنی ست. در موقع توسعه باغ، گلستانی از انواع گل رز در ضلع غرب و شمال غربی احداث گردیده که در آن قریب دویست و پنجاه واریته گل رز پرورش داده شده است. این گلستان از نظر تنوع و بسیاری انواع گل رز در کشور ما بی نظیر و در کشورهای همجوار و آسیا کم نظیر است.
به جز گل های رز، انواع دیگر گل های موجود در باغ ارم را می توان به ده عنوان کلی دسته بندی نمود:
1. درختچه های زینتی دارای گل های زیبا که عبارتند از نسترن، یاس خوشه ای، یاس زرد، توری، سنبل درختی، به ژاپنی، گوجه گل، هلو گل، سیب گل، طاووسی، خرزهره و ابریشم.
2. درختچه های زینتی دارای برگ های زیبا و این دسته عبارتند از: ماگنولیا، سه رنگ، سرو نقره ای، سرو خمره ای، برگ بو، پالم و فینیکس .
3. گل های یک ساله مقاوم به سرما. بذر این گل ها در اوایل شهریور ماه کاشته می شود و بوته های آن از اواخر زمستان تا اوایل تابستان گل می دهند و سپس از بین می روند. از این دسته می توان گل های زیر را نام برد: بنفشه، شب بو، همیشه بهار، مروارید، میمون، عدسی، زبان در قفا، قرنفل، میخک و مینا چمنی .
4. گل های یکساله حساس به سرما. بذر این گل ها از اوایل اسفند ماه کاشته می شود و بوته های آن از اوایل تابستان گل می دهند و براثر سرمای زمستان از بین می روند. این نوع گل ها عبارتند از: آهار، بگونیا، پریوش، ابری، اطلسی، جعفری، تاج خروس، مینا، گل ناز، گل خشک، گل حنائی، رعنا زیبا، سلوی، شاه پسند، ستاره، فلفل زینتی و گیلاس زینتی.
5. گل های پیاز دار عبارتند از: آلاله، اختر، کوکب، شیپوری .
6. بوته های دائمی گلدار شامل: داودی، مارگریت، خورشیدی و کوکب کوهی.
7. گیاهان دائمی پوششی و رونده. از نوع گیاهان پوششی می توان تلگرافی و از نوع رونده می توان گل های زیر را نام برد: گل ساعت، گلیسین، پاپیتال، آبشار طلائی، پیچ برفی، پیچ امین الدوله و پیچ اناری.
8. گیاهان یک ساله رونده، شامل: نیلوفر و کدوی زینتی.
9. گیاهان حصاری که از آن جمله است شمشاد و برگ نو.
10. گل های گلخانه ای. علاوه بر انواع گل های یاد شده بعضی انواع گل ها نیز اختصاصاً در گلخانه باغ ارم نگهداری و پرورش داده می شود. البته بعضی از گل ها نیز علاوه بر پرورش در باغچه ها، در گلخانه هم هست . گل های گلخانه ای شامل انواع زیر است: کاغذی، سینره، حسن یوسف، بگونیا، شویدی، گردی، گیلاس زینتی، فلفل زینتی، فونیکس، برگ انجیری و برگ بیدی.
دسترسی محلی باغ ارم
باغ ارم در شمال غربی شیراز است و در خیابان ارم قرار دارد.
